اثر تنش خشکی بر انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم نان زمستانه

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم نان زمستانه در شرایط کم آبیاری، دو آزمایش مجزای مزرعه ای در سال های زراعی 1387 و 1388 در مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی در قالب کرت-های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری پس از 70 ، 100،130 و160 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس a در کرت های اصلی و 10 ژنوتیپ گندم نان شامل زرین، شهریار، الوند، سرداری، c-80-4،c-81-10 ،c-81-4 ،c-83-3 ، زارع و پیشگام در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج نشان که در شرایط آبیاری کامل (آبیاری پس از 70 میلی متر تبخیر)، رقم زرین با 6950 کیلوگرم در هکتار و در تیمار تنش شدید خشکی (آبیاری پس از 160 میلی متر تبخیر) رقم پیشگام با 4422 کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد دانه را داشتند. بین ژنوتیپ های گندم از نظر انتقال مجدد ماده خشک به دانه تنوع قابل توجهی دیده شد و تشدید تنش خشکی، سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در پرکردن دانه را تا 23 درصد افزایش داد. رقم پیشگام با 41 درصد بیشترین سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی را در تیمار آبیاری 160 میلی متر تبخیر داشت. در شرایط آبیاری کامل همبستگی عملکرد دانه با صفات تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله مثبت و معنی دار بود. در صورتی که در تیمار تنش خشکی عملکرد دانه با صفات وزن هزار دانه، شاخص برداشت و انتقال مجدد ماده خشک به دانه همبستگی مثبت و معنی دار داشت. به نظر می رسد که استفاده از صفات فوق می توانند در انتخاب و اصلاح ارقام متحمل به تنش کمبود آب مورد توجه قرار گیرد.